سرقت ژنتیکی | چطور می‌توان مانع خروج داده‌‌های ژنتیکی از کشور شد؟

به گزارش خبرنگارنبض بازارگروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، دکتر سید ابولفضل مطهری، استاد رشته بیوانفورماتیک در دانشگاه صنعتی شریف معتقد است: «در دو دهه گذشته حوزه ژنتیک شاهد تحولات شگرف در عرصه فناوری  و ارائه خدمات به جامعه بوده است. نگاه بالادستی ایجاب می‌کند که اطلاعات کافی از زیست بوم کشور تولید گردد و علم به شرایط ژنتیکی انسانی، جانوری و گیاهی افزایش یابد. این اطلاعات خودکفایی به ارائه خدمات در کشور را ایجاد می‌نماید. تصمیم‌گیری‌های مهم همچون تجویز دارو،‌ اجازه کشت نباتات،‌ استفاده از محصولات غذایی نوترکیب  و غیره،‌ بدون داشتن اطلاعات ژنتیکی غیرقابل انجام خواهد بود. صنعت کشور بایستی تمرکز  خوبی را بر روی این تکنولوژی و شاخه‌های آن داشته باشد».

زیست فناوری یکی از شاخه‌های مهم دانش و تکنولوژی است که امروزه کاربردهای فراوانی در حوزه سلامت دارد. این شاخه به عنوان یکی از محورهای پیشرفت هر کشور مطرح است. پیشرفت مدام تکنولوژی‌های مربوط به زیست فناوری در سال‌های اخیر موجب شد تا دنیا به سمت شناخت بیشتر و دقیق تر بدن انسان گام‌های بزرگی در دو حوزه ژنتیک و علوم شناختی ذهن بردارد.

توالی یابی ژنوم و کاربرد‌های آن

توالی یابی ژنوم، روشی است که برای خواندن نقاط ژنتیکی افراد به کار می‌رود. در سال‌های اخیر، توسعه دستگاه‌های توالی یابی نسل جدید باعث کم هزینه تر شدن این فرایند و همینطور افزایش داده های ژنتیکی شد، به طوریکه در یک بازه ده ساله، میلیون‌ها ژنوم انسان توالی یابی شد و پروژه‌های عظیمی در دنیا برای شناخت دقیق‌تر تفاوت ژنتیکی افراد مختلف آغاز شد.

پس از سرعت گرفتن توالی یابی ژنتیکی و رشد داده‌های این حوزه، کشورهای مختلف دنیا تلاش کردند تا در فاز اولیه مطالعات، داده‌های ژنتیکی کشور خودشان را بدست آورده و در فاز دوم از داده‌های ژنتیکی برای بدست آوردن نقشه ژنتیکی مردم خود استفاده کنند. پروژه‌های بزرگ تحقیقاتی در حوزه‌های بیماری‌های ژنتیکی، سرطان و همچنین بهبود سبک زندگی مردم باعث شد تا کمک شایان توجهی به حوزه سلامت و بهداشت مردم در آن کشورها اتفاق بیفتد. بسیاری از موسسات و شرکت‌های خصوصی که ارزش این داده‌های ژنتیکی را دریافتند، از همان ابتدا تلاش کردند تا در این حوزه نقش آفرینی کنند.

توالی یابی در ایران

موج این تکنولوژی تقریبا از 1390 سال قبل به داخل کشور ما نیز رسید و تلاش شد تا از این تکنولوژی در حوزه سلامت و معلولین استفاده شود. مسئله‌ای که در سال های اخیر حائز اهمیت بوده، خروج DNA  افراد به منظور انجام آزمایش‌های ژنتیکی (غربالگری‌های ناقلین، آزمایش‌های مربوط به سرطان و...) به خارج از کشور و همینطور انجام تمامی فعالیت‌های تحلیلی در خارج از کشور بوده است.

در این سال‌ها، بخش قابل توجهی از نمونه‌ها و ذخایر ژنتیکی از کشور خارج شدند، عددی که برای خروج نمونه‌های بیماران ژنتیکی  کشور تخمین زده می‌شود حدود ۵۰ هزار نمونه در سال است که علاوه بر هزینه توالی یابی، هزینه‌های تحلیل داده نیز می‌توان به ان اضافه کرد که چندین میلیون دلار خروج ارز به همراه دارد.

چگونه از سرقت ژنتیکی جلوگیری کنیم؟

در سال‌های اخیر افرادی در راستای خروج داده‌ها از کشور عده‌ای معتقدند که خروج این داده‌ها از کشور به عمد بوده و به نوعی دزدی ژنتیکی در حال انجام است چراکه تمامی فعالیت‌ها از جمله فعالیت‌های بیوشیمی، توالی یابی و تحلیل داده‌ها به صورت کامل خارج از ایران انجام می شد و خروج این داده ها می‌تواند مورد استفاده شرکت‌های خارجی انجام شود. در مقابل این گروه عده ای معتقدند که بایستی هرچه سریعتر وارد این حوزه شویم تا مانع خروج داده ها شویم.

در سال‌های اخیر و با ورود شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه تحلیل داده‌های ژنتیکی که از متخصصین داخلی برای تحلیل داده بهره می‌بردند، کمک کرد تا بخش تحلیل داده‌های ژنتیکی با کیفیت رقابتی در داخل کشور اتفاق بیفتد و مانع خروج داده‌های ژنتیکی شود با این کار داده‌های خام نیز به داخل کشور بازگشته و تحلیل داده های ژنتیکی به صورت دقیق تر در داخل کشور انجام می‌پذیرد.

تقویت مجموعه‌های داخلی

شرکت‌های متخصص تحلیل داده‌های ژنتیکی داخل ایران، آغازگر جنبش بزرگی خواهند بود که کمک می کنند نقشه ژنتیکی ایران با دقت خوبی به‌دست آید و با بومی کردن این خدمات در کشور می‌توان از خروج داده های ژنتیکی ایرانیان به بیرون از مرزها جلوگیری کرد و همچنین خدمات تخصصی را با کیفیت بالاتری در داخل کشور بتوان ارائه داد.

بسیاری از این خدمات در زمینه های بهبود سبک زندگی، بیماری های ژنتیکی و درمان های شخصی سازی شده به ویژه درمان سرطان را شامل می شود. همچنین با داشتن دانش کافی از نوع داده‌های ژنتیکی می‌توان بخش‌های دیگر مربوط به فعالیت‌های بیوشیمی و توالی یابی را با حمایت‌های دولت بومی سازی کرد.

دکتر دامون نشتاعلی، مدیر عامل شرکت تحلیل داده هومن ژن پارس، معتقد است ابتدا باید یک راه حل مناسب در داخل ایجاد کرد و مساله اصلی خروج داده از کشور نیست، بلکه عدم توجه به برگشتن داده‌های خام به داخل کشور و تحلیل آن‌ها برای رسیدن به نقشه بومی ژنومیک کشور است. در حال حاضر بسیار نزدیک هستیم تا بتوانیم تمامی این سرویس ژنتیکی را بومی سازی کنیم. تحلیل داده‌ها در گام اول، ساخت دستگاه توالی یابی مشابه خارجی در گام دوم کمک بسیار شایانی برای حل این مشکل خواهد کرد. در گام سوم نیز باید روی کیت‌های مصرفی و تکنولوژی مربوط به مواد و بیوشیمی در این حوزه سرمایه گذاری کرد. در حال حاضر کشور، نزدیک به نهایی کردن گام دوم این مسیر است.

مجموعه مای اسمارت ژن تیمی است از متخصصان دانشگاه شریف که خدماتی را با تحلیل داده‌های ژنتیکی افراد ارائه می‌کند. این تیم زیر نظر انجمن ژنتیک ایران و با تکیه بر چندین سال سابقه ارائه خدمات حرفه ای به آزمایشگاه‌های ژنتیک کشور در راستای تشخیص بیماری‌های ژنتیکی و سرطان، سعی در بومی سازی این فعالیت در کشور دارد.

انتهای پیام/